Türkiye’de Kadın ve Erkek Nüfus Oranı
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre, 31 Aralık 2024 itibarıyla Türkiye’de kadın nüfusu 42 milyon 811 bin 834, erkek nüfusu ise 42 milyon 853 bin 110 kişi olarak belirlenmiştir. Bu veriler ışığında, toplam nüfusun %49,98’ini kadınlar, %50,02’sini erkekler oluşturmaktadır. Ancak, kadın ve erkekler arasındaki bu oransal denge, kadınların genellikle daha uzun yaşamaları nedeniyle, 60 yaş ve üzeri grupta kadınların lehine değişkenlik göstermektedir. Örneğin, 60-74 yaş grubunda kadınların oranı %52,0, 90 yaş ve üzeri grubunda ise bu oran %69,1 olarak kaydedilmiştir.
Kadınlar, erkeklerden ortalama 5,3 yıl daha uzun yaşamaktadır
Hayat Tabloları’na göre, Türkiye genelinde 2021-2023 dönemi için doğuşta beklenen yaşam süresi 77,3 yıl olarak belirlenmiştir. Bu süre kadınlarda 80,0 yıl, erkeklerde ise 74,7 yıl olarak tespit edilmiştir. Dolayısıyla, genel olarak kadınların erkeklerden daha uzun yaşadığı ve bu yaşam süresi farkının 5,3 yıl olduğu gözlemlenmiştir.
Doğuşta sağlıklı yaşam süresi kadınlarda ortalama 56,3 yıl olarak ölçülmüştür
Hayat Tabloları’na göre, 2021-2023 döneminde sıfır yaşında bulunan bir birey için Türkiye genelinde sağlıklı yaşam süresi 57,6 yıl olarak belirlenmiştir. Kadınlarda bu süre 56,3 yıl, erkeklerde ise 59,0 yıl olmuştur. Bu durumda, erkeklerin doğuşta sağlıklı yaşam süresinin kadınlardan 2,7 yıl daha uzun olduğu ortaya çıkmaktadır.
Kadınların ortalama eğitim süresi 8,6 yıl olmuştur
Ulusal Eğitim İstatistikleri’ne göre, 25 yaş ve üzeri nüfusun ortalama eğitim süresi yıllar içinde artış göstermiştir. 2011 yılında Türkiye genelinde bu süre 7,3 yıl, kadınlarda 6,4 yıl, erkeklerde ise 8,3 yıl iken, 2023 yılı itibarıyla Türkiye genelinde ortalama eğitim süresi 9,3 yıla, kadınlarda 8,6 yıla, erkeklerde ise 10,1 yıla ulaşmıştır.
En az bir eğitim düzeyini tamamlayan 25 yaş ve üzeri kadınların oranı %87,8’dir
Ulusal Eğitim İstatistikleri’ne dayanarak, en az bir eğitim düzeyini tamamlayan 25 yaş ve üzeri bireylerin toplam nüfus içindeki oranında 2008-2023 yılları arasında bir artış gözlemlenmiştir. 2008 yılında bu oran %75,1 iken, 2023 yılında %92,2’ye ulaşmıştır. Cinsiyet açısından bakıldığında, 2008 yılında en az bir eğitim düzeyini tamamlayan kadınların oranı %67,5, erkeklerin oranı ise %82,8 iken, 2023 yılında bu oran kadınlarda %87,8, erkeklerde ise %96,8 olmuştur.
Yükseköğretim mezunu olan 25 yaş ve üzeri kadınların oranı %22,7’dir
Ulusal Eğitim İstatistikleri doğrultusunda, yüksekokul ve fakülte, yüksek lisans ve doktora mezunu olan 25 yaş ve üzeri bireylerin toplam nüfus içindeki oranı, 2008 yılında %9,1 iken, 2023 yılında %24,4’e yükselmiştir. Cinsiyet bazında incelendiğinde, 2008 yılında yükseköğretim mezunu olan 25 yaş ve üzeri kadınların oranı %7,1, erkeklerin oranı ise %11,2 iken, bu oran 2023 yılında kadınlarda %22,7, erkeklerde ise %26,2 olarak kaydedilmiştir.
Annesi yükseköğretim mezunu olanların %84,6’sının yükseköğretim mezunu olduğu belirlenmiştir
Ulusal Eğitim İstatistikleri Veri Tabanı’na göre, ebeveynin eğitim düzeyinin bireyin eğitim düzeyi üzerindeki etkisi incelendiğinde, ebeveynin eğitim seviyesi yükseldikçe bireyin eğitim düzeyinin de yükseldiği gözlemlenmiştir. 2023 yılında annesi yükseköğretim mezunu olan bireylerin %84,6’sının yükseköğretim mezunu olduğu tespit edilmiştir.
Yükseköğretim mezunu kadınların işgücüne katılım oranı %68,9 olmuştur
Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre, 2023 yılında 15 yaş ve üzeri nüfusun işgücüne katılma oranı %53,3 olarak belirlenmiştir. Bu oran kadınlarda %35,8, erkeklerde ise %71,2 olmuştur. Eğitim durumuna göre incelendiğinde, kadınların eğitim seviyesi arttıkça işgücüne katılma oranlarının da yükseldiği görülmektedir. Okuryazar olmayan kadınların işgücüne katılım oranı %13,8, lise altı eğitimli kadınların %26,8, lise mezunu kadınların %37,4, mesleki ya da teknik lise mezunu kadınların %45,0, yükseköğretim mezunu kadınların ise %68,9 olarak tespit edilmiştir.
Kadınların istihdam oranı erkeklerin yarısından daha azdır
Hanehalkı İşgücü Araştırması verilerine göre, 2023 yılında 15 yaş ve üzeri nüfusun istihdam oranı %48,3 olarak belirlenmiştir. Bu oran kadınlarda %31,3, erkeklerde ise %65,7 olmuştur. En yüksek istihdam oranı %54,5 ile TR21 (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli) bölgesinde, en düşük istihdam oranı ise %37,5 ile TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt) bölgesinde gerçekleşmiştir. Kadın istihdam oranının en yüksek olduğu bölge %38,9 ile TR61 (Antalya, Isparta, Burdur) iken, en düşük oran %19,8 ile TRC3 bölgesinde gözlemlenmiştir.
Kadınların istihdamda yarı zamanlı çalışma oranı %16,1’dir
Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre, yarı zamanlı çalışanların istihdam içindeki oranı 2023 yılında %10,2 olarak belirlenmiştir. Bu oran kadınlarda %16,1, erkeklerde ise %7,3 olmuştur.
Hanesinde 3 yaşın altında çocuğu olan 25-49 yaş grubundaki kadınların istihdam oranı %27,1’dir
Hanehalkı İşgücü Araştırması’na göre, 2023 yılında hanesinde 3 yaşın altında çocuğu olan 25-49 yaş grubundaki bireylerin istihdam oranı %60,1 olarak belirlenmiştir. Cinsiyet açısından incelendiğinde, 2023 yılında bu gruptaki kadınların istihdam oranı %27,1, erkeklerin ise %90,1 olarak kaydedilmiştir.
Cinsiyetler arası ücret farkı tüm eğitim düzeylerinde erkek lehine gerçekleşmektedir
Cinsiyetler arası ücret veya kazanç farkı, erkek ve kadın arasındaki ücret veya kazanç farkının erkek ücret veya kazancına yüzdesel oranı olarak tanımlanır. Kazanç Yapısı İstatistiklerine göre, yıllık ortalama brüt ücret ile hesaplanan gösterge için en yüksek fark %17,4 ile yükseköğretim mezunlarında, en düşük fark ise %13,2 ile ilkokul ve altı mezunlarında görülmüştür. Yıllık ortalama brüt kazanç ile hesaplanan gösterge için ise, en yüksek fark %20,0 ile lise mezunlarında, en düşük fark ise %14,9 ile ilkokul ve altı mezunlarında gerçekleşmiştir.
Kadın büyükelçi oranı %26,9’a yükselmiştir
Dışişleri Bakanlığı verilerine göre, kadın büyükelçi oranı 2011 yılında %11,9 iken, 2024 yılı itibarıyla %26,9’a ulaşmıştır. Erkek büyükelçi oranı ise 2011 yılında %88,1 iken, 2024 yılında %73,1 olmuştur.
Kadın milletvekili oranı %19,9 olmuştur
Türkiye Büyük Millet Meclisi verilerine göre, 2024 yılı sonu itibarıyla 593 milletvekili arasında kadın milletvekili sayısı 118, erkek milletvekili sayısı ise 475 olarak belirlenmiştir. Meclisteki kadın milletvekili oranı 2007 yılında %9,1 iken, 2024 yılında %19,9’a yükselmiştir.
Yükseköğretimde görevli kadın profesör oranı %34,6 olmuştur
Yükseköğretim İstatistiklerine göre, yükseköğretimde görevli profesörler içerisinde kadın profesör oranı 2010-2011 öğretim yılında %27,6 iken, 2023-2024 öğretim yılında bu oran %34,6’ya çıkmıştır. Yükseköğretimde görevli doçentler içerisindeki kadın doçent oranı ise, 2010-2011 öğretim yılında %32,2 iken 2023-2024 öğretim yılında %42,1 olmuştur.
Üst ve orta düzey yönetici pozisyonundaki kadın oranı %20,6’dır
Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre, üst ve orta düzey yönetici pozisyonundaki kadın oranı 2012 yılında %14,4 iken, 2023 yılında %20,6 olarak tespit edilmiştir. Borsa İstanbul’da işlem gören en büyük 50 şirketin (BİST 50) yönetim kurulu üyeleri incelendiğinde, 2016 yılında %12,2 olan kadın üye oranı, 2024 yılında %19,4’e yükselmiştir.
Kadın Ar-Ge personelinin oranı %34,1’dir
Belirli bir dönemde (genellikle bir takvim yılı) bir kişi veya grup tarafından Ar-Ge faaliyetleri için harcanan sürenin toplam çalışılan süreye bölünmesi ile hesaplanan Tam Zaman Eşdeğeri (TZE), 0 ile 1 arasında bir değer alarak uluslararası Ar-Ge personeli karşılaştırmalarında kullanılmaktadır. Araştırma-Geliştirme Faaliyetleri Araştırması sonuçlarına göre, 2023 yılında kadın Ar-Ge personel sayısı 99 bin 195 kişi ile toplam Ar-Ge personelinin %34,1’ini oluşturmuştur. Sektörler itibarıyla TZE cinsinden kadın Ar-Ge personel oranı, yükseköğretimde %47,7, kâr amacı gütmeyen kuruluşların da dâhil olduğu genel devlette %29,6, mali ve mali olmayan şirketlerde ise %27,8 olarak belirlenmiştir.
Ortalama ilk evlenme yaşı kadınlarda 25,8 olmuştur
Evlenme İstatistiklerine göre, 2024 yılında resmi olarak ilk evliliğini yapmış olan kadınların ortalama ilk evlenme yaşı 25,8, erkeklerin ortalama ilk evlenme yaşı ise 28,3 olarak kaydedilmiştir. Ortalama ilk evlenme yaşının en yüksek olduğu il, kadınlarda 29,1 yaş, erkeklerde ise 31,9 yaş ile Tunceli olarak belirlenmiştir. Ortalama ilk evlenme yaşının en düşük olduğu il ise, kadınlarda 23,3 yaş ile Ağrı, erkeklerde 26,5 yaş ile Şanlıurfa’dır.
Kadınların %16,7’sinin eğitim seviyeleri eşlerinden daha yüksektir
ADNKS sonuçlarına göre, resmi evliliklerde eşler arasındaki eğitim farkı incelendiğinde, 2023 yılında kadınların %38,7’sinin kendilerinden daha yüksek eğitimli erkeklerle evli olduğu tespit edilmiştir. Eşlerinden daha yüksek eğitimli olan kadınların oranı %16,7, eğitim seviyeleri aynı olan eşlerin oranı ise %43,2 olarak belirlenmiştir.
Kesinleşen boşanma davaları sonucu annenin velayetine verilen çocuk oranı %74,4’tür
Boşanma İstatistiklerine göre, 2024 yılında kesinleşen boşanma davaları sonucunda çocukların velayetinin çoğunlukla anneye verildiği görülmektedir. Annenin velayetine verilen çocuk oranı %74,4, babanın velayetine verilen çocuk oranı ise %25,6 olarak kaydedilmiştir.
İnternet kullanan kadınların oranı %85,4’tür
Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması sonuçlarına göre, 2024 yılında 16-74 yaş grubundaki bireylerin internet kullanım oranı %88,8 olarak belirlenmiştir. Bu oran kadınlarda %85,4, erkeklerde ise %92,2 olmuştur.
Yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında olan kadınların oranı %31,5’tir
Yoksulluk ve Yaşam Koşulları İstatistikleri’ne göre, yaş gruplarına göre yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında olanların oranı 2024 yılında toplam nüfusun %29,3’ü iken, bu oranın kadınlarda %31,5, erkeklerde ise %27,1 olduğu tespit edilmiştir. 18-64 yaş grubu için bu oranlar kadınlarda %29,5, erkeklerde %23,1 olarak belirlenmiştir.
Kadınların %35,9’u yaşadığı çevrede gece yalnız yürürken kendini güvensiz hissetmektedir
Yaşam Memnuniyeti Araştırması sonuçlarına göre, 2024 yılında yaşadıkları çevrede gece yalnız yürürken kendilerini güvensiz hissedenlerin oranı %25,7 iken, bu oran kadınlarda %35,9, erkeklerde %15,2 olarak kaydedilmiştir. Kadınların %47,8’i, erkeklerin ise %69,7’si yaşadıkları çevrede gece yalnız yürürken kendilerini güvende hissetmektedir. Ayrıca, evde yalnız olduklarında kendilerini güvensiz hissedenlerin oranı 2024 yılında %5,8 iken, bu oran kadınlarda %8,4, erkeklerde ise %3,1 olmuştur. Kadınların %78,9’u, erkeklerin ise %88,5’i evde yalnız olduklarında kendilerini güvende hissettiğini belirtmiştir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
