BİLGİ Çocuk Çalışmaları Birimi (ÇOÇA) Araştırma Projesi
İstanbul Bilgi Üniversitesi tarafından TÜBİTAK desteğiyle yürütülen “Krizler Çağında Çocuk Olmak: Türkiye’de Pandemi Sonrasında Çocukların İyi Olma Halini Yeniden Düşünmek” başlıklı araştırma projesinin bulguları kamuoyuyla paylaşıldı. Bu kapsamlı araştırma, Türkiye genelinde 29 ilde 1500 hanede gerçekleştirildi ve pandemi sonrası çocukların karşılaştığı çarpıcı gerçekleri gözler önüne serdi.
Görüşülen çocukların yüzde 47‘si kendini mutlu hissettiğini belirtirken, bu oran düşük sosyoekonomik statüye sahip çocuklar arasında yüzde 33‘e kadar düşmektedir. Araştırma sonuçları, çocukların zorlu yaşam koşulları ve çözüm bekleyen sorunlarını açığa çıkarıyor. Araştırmaya katılan çocukların dörtte üçü ekonomik kaygılar yaşarken, yüzde 11‘i haftada 8-11 saat çalışmak zorunda kalıyor.
Proje Bulgu ve Önerileri
Toplantıda İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi öğretim üyeleri Prof. Dr. Pınar Uyan Semerci, Prof. Dr. Emre Erdoğan ve çocuk hakları araştırmacısı Gözde Durmuş, proje bulgularını ve önerilerini katılımcılarla paylaştı. Araştırma, çocukların iyi olma halini “maddi durum”, “sağlık”, “eğitim”, “risk ve güvenlik”, “barınma ve çevre”, “katılım”, “ilişkiler” ve “dijital dünya” gibi birçok farklı boyutta ele aldı.
Yüksek Sosyoekonomik Statüdeki Çocuklar Daha Mutlu
Araştırma, Türkiye’de çocukların iyi olma halini bütüncül bir perspektifte ele alarak önemli bulgular ortaya koydu. Görüşülen çocukların yüzde 47‘si kendini mutlu hissettiğini ifade ederken, bu oran en düşük sosyoekonomik statüye sahip ailelerin çocuklarında yüzde 33, yüksek sosyoekonomik statülü ailelerin çocuklarında ise yüzde 64 olarak belirlenmiştir.
Çocukların Ekonomik Kaygıları
Araştırmanın önemli bulgularından biri de çocuklar arasında kaygı düzeyinin yüksekliğidir. Görüşülen çocukların dörtte üçü, ekonominin durumundan veya aile bireylerinden birinin başına kötü bir şey gelmesinden kaygı duyuyor. Gelecekle ilgili planlarının gerçekleşmeyeceğinden ve COVID-19 benzeri bir pandemiden kaygı duyan çocukların oranı yüzde 63 olarak tespit edilmiştir. Çocukların önemli kaygı kaynaklarından biri de sınavlarında yüzde 63 ve derslerinde başarısız olmak yüzde 60 oranındadır.
Çocukların Çalışma Durumu
Araştırma, görüşülen çocukların yüzde 11‘inin çalıştığını ortaya koymaktadır. Çalışma oranı erkek çocuklarda yüzde 13, kız çocuklarda ise yüzde 7 olarak belirlenmiştir. Düşük sosyoekonomik statüde bu oran yüzde 18‘e yükselirken, yüksek sosyoekonomik statüde yüzde 3‘e düşmektedir. Çocukların yarısından fazlası (yüzde 53) dükkanlarda çalışırken, yüzde 20‘si fabrikalarda çalışmaktadır. Haftada 8-11 saat çalışan çocukların, haftalık ortalama gelirleri 2000 TL’nin altında kalmaktadır. Çalışma nedenleri arasında harçlık çıkarma (yüzde 54), aileye destek sağlama (yüzde 47) ve meslek öğrenme (yüzde 39) öne çıkmaktadır.
Eğitimdeki Sorunlar
Araştırmaya katılan çocuklardan 112‘si eğitimine ara vermek zorunda kaldığını belirtmiştir. Bu durumun başlıca nedenleri arasında ders başarısızlığı (yüzde 54), okula gitmek istememe (yüzde 51) ve çalışma zorunluluğu (yüzde 28) yer almaktadır. Eğitime geri dönmek isteyen çocukların oranı ise yalnızca yüzde 13 olarak tespit edilmiştir.
Düşük sosyoekonomik statüye sahip çocukların yüzde 26‘sı evde ders çalışamadığını belirtirken, bu oran en yüksek sosyoekonomik statüde yüzde 8‘e düşmektedir. Evde çalışma ortamı olmayan çocuklar için okul, olmak istedikleri yer haline gelmektedir. Ancak düşük sosyoekonomik statüdeki çocukların yüzde 23‘ü kalabalık sınıflar gibi nedenlerle okulda da ders öğrenemediklerini ifade etmektedir.
Ev İçi İş Yükü
Çocukların ev içerisindeki iş yüklerinin toplumsal cinsiyete ve sosyoekonomik statülere bağlı olarak değiştiği araştırma sonuçları arasında yer almaktadır. Kız çocuklarının yüzde 89‘u kendi yataklarını toplarken, yüzde 79‘u sofra kurup kaldırırken, yüzde 63‘ü kahvaltısını hazırlarken, yüzde 50‘si ev temizliği yaparken, yüzde 50‘si bulaşık yıkarken ve yüzde 26‘sı yemek yaparken bu oranlar erkek çocuklarında çok daha düşük oranlarda kalmaktadır.
Doğal Afetler ve Tehditler
Araştırma çalışması çerçevesinde görüşülen çocukların yüzde 53‘ü deprem, orman yangını gibi doğal afetleri en önemli üç tehdit arasında görürken, işsizlik yüzde 49 ile ikinci sırada, yoksulluk ise yüzde 45 ile üçüncü sırada gelmektedir. Salgın hastalık yanıtıysa yüzde 33 ile dördüncü sırayı almıştır.
Arkadaş İlişkileri ve İletişim
Araştırmaya katılan çocukların arkadaşlarıyla ilişki kurarken en fazla tercih ettikleri yöntem yüz yüze görüşmek (yüzde 84), bunu WhatsApp benzeri uygulamalar (yüzde 47) ve telefonda konuşmak (yüzde 45) takip etmektedir. Sosyal medya uygulamalarını arkadaşlarıyla ilişki kurmak için kullandığını söyleyen çocukların oranı oldukça düşüktür.
İnternet Okuryazarlığı
Görüşülen çocukların internet okuryazarlığının yüksek olduğu görülmektedir. Kullandığı araçlardaki gizlilik ayarlarını nasıl yapacağını bildiğini söyleyenlerin oranı yüzde 80, hangi görüntü ve bilgilerini internette paylaşacağını bilenlerin oranı yüzde 78, istemediği mesajları nasıl engelleyeceğini bilenlerin oranı yüzde 77 ve bilgileri doğrulayabileceğini söyleyenlerin oranıysa yüzde 74‘tür. Araştırma çalışmasına katılan çocukların seyrek de olsa siberzorbalık ve tacizle karşılaştığı görülmektedir. Profil fotoğrafıyla ilgili olumsuz yorumlar aldığını söyleyenlerin oranı yüzde 14, sosyal medyada paylaştıkları nedeniyle dalga geçilenlerin oranı yüzde 13‘tür. Siberzorbalıkla karşılaşan çocukların başvurdukları birinci yol mesajı gönderen kişiyi engellemekken (yüzde 39), sosyal medya hesabını kapatanların oranı (yüzde 28), bu konuda arkadaşlarıyla konuşanların oranıysa (yüzde 26)‘dır.
Uzman Görüşleri
Prof. Dr. Pınar Uyan Semerci, proje ile ilgili olarak, “Çocuklar, korona, ekonomik kriz, deprem ve geleceğe dair endişelerini yaşamlarını anlatırken vurguluyorlar. Eğitim sisteminin sınav odaklı yapısı da çocukların günlük yaşamlarına ve kendilerini ifade biçimlerine derinden yansıyor. Sosyoekonomik farkları aşan bir endişe hali, tüm gelir gruplarındaki çocuklarda yetememe hissi ve geleceğe dair bir telaş yaratıyor. Çocuklar bu farkları kriz değil, kaygı, korku ve mutsuzluk olarak ifade ediyor. Dijital dünya ise yalnızca risklerle değil, sunduğu fırsatlarla da değerlendirilmeli.” dedi.
Çocukluğun tamamen korunaklı bir alan olmadığını vurgulayan Prof. Dr. Emre Erdoğan ise, “Çocukluk dediğimiz şey tamamen korunaklı olmak zorunda değil. Ancak sosyoekonomik eşitsizlik, çocukların yaşam koşullarını ve eğitim fırsatlarını derinden etkiliyor. Daha iyi eğitime ve sosyoekonomik statüye sahip ebeveynlerle büyüyen çocuklar daha korunaklı bir yaşama sahip oluyorlar. Bunu mutluluklarında da görebiliyoruz. Daha mutlular, olanakları daha fazla, daha fazla dayanışıyorlar, sözleri daha fazla dinleniyor. Ve bu eşitsizlik. Bu korunaksızlığı ve adaletsizliği görmeli, çocuklara eşit eğitim ve yaşam olanakları sunmak için çözümler üretmeliyiz.” ifadelerini kullandı.
Projenin araştırmacısı Gözde Durmuş ise, Çocuk Danışma Ekibi’ne vurgu yaparak, “Çocuğun iyi olma hali, çalışmalarımızın temel amaçlarından biri. Bu çerçevede, çocukların perspektifinden bakmayı ve onların katılımını sağlamayı önemsiyoruz. Çocuk Danışma Ekibi ile dijital çağda çocuk olmak ve iyi olma halleri üzerine çocukların düşüncelerini anlamayı hedefledik. Süreç boyunca kurumlarla iletişim, ebeveynlerden izin alma ve çocuklara süreci anlatma gibi adımları dikkatle planladık. Araştırma sonuçlarını çocuklara ve akranlarına ulaştırmayı hedefliyoruz.” şeklinde konuştu.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
