Yoksulluk ve yaşam koşulları ile ilgili istatistiklerin hesaplandığı Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2024 yılı sonuçlarına göre gelir bilgilerini bir önceki takvim yılı olan 2023 yılını referans alarak sunmaktadır. Gelir ve yoksulluk hesaplamalarında, hanehalkı gelirleri, hanehalkı büyüklüğü ve kompozisyonu dikkate alınarak eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine dönüştürülmektedir.
Toplumun genel düzeyine göre belirli bir gelirin altında bulunan bireyler, göreli anlamda yoksul olarak kabul edilmektedir. Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin %50’si dikkate alınarak belirlenen yoksulluk sınırına göre, yoksulluk oranı 2024 yılında 0,1 puan artarak %13,6 olarak kaydedilmiştir. Medyan gelirin %60’ı dikkate alınarak hesaplanan yoksulluk oranı ise son yılda 0,1 puan azalarak %21,2 olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin %40’ı dikkate alınarak belirlenen yoksulluk sınırına göre, yoksulluk oranı bir önceki yıla göre 0,1 puanlık azalışla %6,9 olarak tespit edilmiştir. Medyan gelirin %70’i dikkate alınarak hesaplanan yoksulluk oranı ise bir önceki yıla göre 0,1 puan azalarak %28,9 olmuştur.
En Düşük Yoksulluk Oranı %6,5 ile Tek Kişilik Hanelerde Gerçekleşti
Hanehalkı tipine göre eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin %50’si dikkate alınarak hesaplanan yoksulluk oranlarına bakıldığında; tek kişilik hanehalklarında yoksulluk oranı bir önceki yıla göre 0,8 puan azalarak %6,5, çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hanehalklarında ise 3,1 puan artarak %10,8 olmuştur. En az bir çekirdek aile ve diğer bireylerden oluşan hanehalklarının yoksulluk oranı 0,9 puan artarak %17,9, tek çekirdek aileden oluşan hanehalklarının yoksulluk oranı ise 0,1 puan artarak %13,4 olarak belirlenmiştir.
En Yüksek Yoksulluk Oranı Bir Okul Bitirmeyenlerde Görüldü
Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin %50’si dikkate alınarak hesaplanan yoksulluk oranına göre; bir okul bitirmeyen bireylerin %24,7’si, lise altı eğitimlilerin %13,6’sı, lise ve dengi okul mezunlarının ise %7,4’ü yoksul olarak değerlendirilmiştir. Yükseköğretim mezunları ise %2,7 ile en düşük yoksulluk oranına sahip grup olmuştur.
Maddi ve Sosyal Yoksunluk Oranı %13,3 Oldu
Maddi ve sosyal yoksunluk oranı hesabında, hane düzeyinde sorgulanan değişkenler; otomobil sahipliği, beklenmedik ekonomik harcamaları karşılama, evden uzakta bir haftalık tatil masrafını karşılama, kira, konut kredisi ve faizli borçlarını ödeme, iki günde bir et, tavuk, balık içeren yemek yeme, evin ısınma ihtiyacını karşılayabilme ve mobilyaları eskidiğinde değiştirebilme durumlarıdır.
Bu oran için fert düzeyinde toplanan değişkenler ise; eskimiş giysileri değiştirebilme, düzgün iki çift ayakkabıya sahip olabilme, ayda en az bir kez tanıdıklarıyla bir araya gelebilme, ücretli boş zaman etkinliklerine katılabilme, kendini iyi hissetmek için harcama yapabilme ve kişisel amaçlı kullanım için internet erişimi olarak belirlenmiştir.
Yukarıda belirtilen on üç maddenin en az yedisini karşılayamayanların oranı olarak tanımlanan maddi ve sosyal yoksunluk oranı; 2023 yılında %14,4 iken 2024 yılı sonuçlarında 1,1 puan azalarak %13,3 olarak tahmin edilmiştir.
Sürekli Yoksulluk Oranı %13,7 Oldu
Dört yıllık panel veri kullanılarak hesaplanan sürekli yoksulluk oranı, eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin %60’ına göre son yılda ve önceki üç yıldan en az ikisinde de yoksul olan bireyleri kapsamaktadır. Buna göre, 2024 yılı sonuçlarına göre sürekli yoksulluk oranı bir önceki yıla göre 0,7 puan artarak %13,7 olmuştur.
Göreli Yoksulluk Oranı En Düşük TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) Bölgesinde Gerçekleşti
İBBS 2. Düzey bölgelerinin her biri için eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin %50’sine göre hesaplanan yoksulluk sınırına göre, gelire dayalı göreli yoksulluk oranının en yüksek olduğu bölgeler; %14,6 ile TR71 (Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir) ve %12,3 ile TR82 (Kastamonu, Çankırı, Sinop) olarak belirlenmiştir.
Göreli yoksulluk oranı en düşük olan İBBS 2. Düzey bölgeleri ise %4,7 ile TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) ve %6,4 ile TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) olarak kaydedilmiştir.
Yoksulluk veya Sosyal Dışlanma Riski Altında Olanların Oranı %29,3 Oldu
Yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında olan bireyler; göreli yoksulluk, maddi ve sosyal yoksunluk ve düşük iş yoğunluğu göstergelerinin en az birinden yoksun olanları ifade etmektedir.
Son yıl sonuçlarına göre bireylerin %29,3’ü yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında kalmıştır. Bu oran yaş gruplarına göre incelendiğinde; 0-17 yaş grubunda %38,9, 18-64 yaş grubunda %26,3, 65 ve üstü yaş grubunda ise %23,3 olarak tahmin edilmiştir.
Nüfusun %4,3’ü Dört Yıl Boyunca Yoksulluktan Çıkamazken, %74,8’i Hiç Yoksul Olmadı
Dört yıllık panel veri kullanılarak medyan gelirin %50’sine göre hesaplanan yoksullukta kalma süresi incelendiğinde, bireylerin %10,1’i dört yıl içinde bir yıl, %6,5’i iki yıl, %4,3’ü üç yıl, %4,3’ü ise dört yıl boyunca (panel süresince) yoksullukta kalmıştır. Nüfusun %74,8’i ise dört yıl boyunca hiç yoksulluk sınırının altında kalmamıştır.
Nüfusun %31,3’ü Sızdıran Çatı, Nemli Duvarlar, Çürümüş Pencere Çerçevesi Problemleri Yaşıyor
Kurumsal olmayan nüfusun %31,3’ü sızdıran çatı, nemli duvarlar, çürümüş pencere çerçeveleri gibi problemler yaşarken %30,2’si konutunda izolasyondan kaynaklanan ısınma sorunu, %21,7’si trafik veya endüstrinin neden olduğu hava kirliliği, çevre kirliliği veya diğer çevresel sorunlarla karşılaşmaktadır.
Taksit Ödemesi veya Borcu Olanların Oranı %56,8 Oldu
Geçen yıla göre konut alımı ve konut masrafları dışında borç veya taksit ödemesi olanların oranı 1,2 puan azalarak %56,8 olmuştur. Nüfusun %5,2’sine bu ödemeler yük getirmemekte, %39,1’ine biraz yük getirmekte, %12,5’ine ise çok yük getirmektedir. Konut masraflarının çok yük getirdiği hanelerin oranı 3,9 puan azalarak %13,6 olurken, bu masrafların biraz yük getirdiği hanelerin oranı 4,7 puan artarak %71,2 olmuştur. Konut masraflarının yük getirmediğini belirten hanelerin oranı ise geçen yıla göre 0,7 puan azalış ile %15,2 olarak hesaplanmıştır.
Bireylerin %57,5’i evden uzakta bir haftalık tatil masraflarını, %39,3’ü iki günde bir et, tavuk ya da balık içeren yemek masrafını, %26,8’i beklenmedik harcamaları, %15,1’i evin ısınma ihtiyacını, %59,6’sı ise eskimiş mobilyaların yenilenmesini ekonomik olarak karşılayamadığını beyan etmiştir.
Kendilerine Ait Bir Konutta Yaşayanların Oranı %56,1 Oldu
Oturulan konuta sahip olanların oranı geçen yıla göre 0,1 puan azalarak 2024 yılında %56,1 olarak hesaplanırken, kirada oturanların oranı %28,0, lojmanda oturanların oranı %0,9, kendi konutunda oturmayıp kira ödemeyenlerin oranı ise %15,0 olmuştur.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
